Elk jaar viert Indonesië op 21 april Kartini dag. Maar wie is Kartini en wat viert men op 21 april?

Raden Ajeng Kartini werd op 21 april 1879 geboren te Mayong, een plaatsje op Java. Haar moeder Ngasirah was een van de vrouwen van de regent Raden Mas Sosroningrat.Met haar zussen Kardinah en Roekmini had Kartini een zeer sterke band. Ze mochten van hun vader naar school gaan. In die tijd was het zo dat vrouwen weinig of geen onderwijs kregen. Kartini bezocht de Nederlandse lagere school en ze leerde o.a. Nederlands lezen en schrijven.

v.l.n.r. Kartini, Kardinah en Roekmini

Toen Kartini 12 jaar werd, moest ze binnenshuis blijven, wachtend op een huwelijksaanzoek. Ze mocht van haar vader niet verder studeren. Als ze naar buiten ging dan ging er een escort mee. Als vrouw had men niets te vertellen en als men trouwde dan werd het gezag werd overgedragen aan de echtgenoot. In die periode las ze veel, ook veel Nederlandse boeken. Kartini begon artikelen te schrijven voor Nederlandstalige tijdschriften die in Nederland en Java gepubliceerd werden. Ze deed dat  onder het pseudoniem ‘Het klaverblad’. Kartini schreef  over het leven in de kolonie Nederlands-Indie, de positie van de vrouw  en dat het  noodzakelijk was dat Javanen onderwijs konden volgen.

Op deze manier kwam ze in contact met de directeur van het Departement van Onderwijs J.H. Abendanon en zijn vrouw Rosa. Het echtpaar Abendanon vond het belangrijk dat het welzijn en de welvaart van de Indonesische bevolking verbetert moest worden. Dit kon men bereiken door o.a. met onderwijs voor de Indonesische bevolking. Deze politiek was de ‘ethische politiek’ die rond 1901 in opkomst kwam in Nederland en Nederlands-Indie.   Kartini en Rosa begonnen te corresponderen met elkaar. In de brieven schreef Kartini over het lot van vrouwen in Indonesië, de strijd tegen het uithuwelijken en het belang van educatie voor alle kinderen.

Op 8 november 1903 werd Kartini uitgehuwelijkt aan Raden Adipati Ario Djojoadingrat, regent van Rembang. Kartini werd de vierde vrouw en tegen haar verwachting in ging ze veel voor haar man voelen. Hij was ook zeer geliefd bij de bevolking.

Kartini en haar man

Kartini en Rosa bleven met elkaar corresponderen. Kartini kwam er achter dat de positie van de Nederlandse vrouw anders was. In haar brieven bekritiseerde ze de voorhuwelijkse opsluiting, de polygamie en het uithuwelijken van meisjes. Ze wilde heel graag een opleiding in Nederland volgen. Het lukte Kartini zelfs om een beurs te krijgen, maar onder druk van haar familie vertrok ze niet naar Nederland.  Ze schreef niet meer alleen met Rosa, maar had ondertussen een grote groep van Nederlandse vrienden waar ze mee correspondeerde.  Haar man gaf haar ook toestemming om een klein informeel schooltje op te richten voor meisjes en vrouwen.

Kartini werd zwanger en helaas stierf zij vier dagen na de bevalling op 25-jarige leeftijd.

De brieven van Kartini met de Nederlandse vrienden  werd gepubliceerd in een boek “Door Duisternis tot Licht”, dat een inspiratie is voor de Indonesische vrouwenbeweging. Het standpunt van Kartini is dat geestelijke ontwikkeling een fundamenteel recht is, ook voor vrouwen. Op 3 augustus 1964 verklaarde Soekarno de geboortedag van Kartini tot een nationale feestdag: Hari Kartini, Kartini dag. Volgens Soekarno was ze een ‘heldin van de nationale vrijheid’.

Hans Slijp